Gần đây, Giáo sư Jordan Siegel đã có một nghiên cứu phân tích về vấn đề: Liệu các công ty nước ngoài có thể luồn lách qua những kẽ hở trong thể chế pháp lý của nước họ bằng cách niêm yết cổ phiếu tại New York và tự nguyện tuân theo luật chứng khoán Mỹ hay không?
 |
|
Thị trường chứng khoán New York, một môi trường |
Nghiên cứu sẽ được công bố trong số sắp tới của Tập san Kinh tế Tài chính (Journal of Financial Economics) có nội dung đại ý: Thành công và thất bại của việc niêm yết chéo phụ thuộc vào danh tiếng công ty hơn là dựa vào pháp lý. Một trong số những nguyên nhân chủ yếu của vấn đề này là do Ủy ban Giao dịch Chứng khoán (SEC), hiếm khi có thẩm quyền thi hành luật lệ đối với bất kỳ công ty nước ngoài nào niêm yết tại Mỹ.
Siegel đã thu thập bằng chứng từ ví dụ điển hình của những doanh nghiệp Mexico. Những ví dụ đó cho thấy: Một số thành viên trong công ty nước ngoài được niêm yết này đã lợi dụng sự lỏng lẻo của việc thi hành luật để vơ vét tài sản doanh nghiệp mà không bị trừng phạt; một số khác lại nghiên cứu cách hưởng lợi từ thị trường bằng việc gây dựng uy tín tốt về phương diện quản lý.
Nhưng trong cả hai trường hợp, việc giám sát quy định không có ảnh hưởng nhiều đến kết quả cuối cùng. Giáo sư Siegel mới đây đã tham gia thảo luận về vấn đề này.
Ann Cullen (Q): Ông đã nêu ra trường hợp: SEC không có quyền hành của một cơ quan thực thi pháp luật trên thế giới, do vậy họ không khởi tố được các công ty niêm yết chéo làm trái luật. Vậy có thể làm gì để thay đổi tình trạng trên? Tình trạng này liệu có làm mất đi một trong những lợi ích chính của việc niêm yết tại nước này không?
 |
|
Hạn chế về thẩm quyền của Ủy ban |
Jordan Siegel (A): SEC đối mặt với hai thách thức chủ yếu. Thứ nhất: Thẩm quyền vẫn hạn chế và thường không thể thi hành ngay cả trong những trường hợp nghiêm trọng. Ví dụ như chuyện ở tòa án Mỹ, các cổ đông tư nhân kiện doanh nghiệp nước ngoài được niêm yết.
Thứ hai, dù cho SEC có thẩm quyền cần thiết để điều tra đầy đủ những vụ việc và báo cáo sai phạm tiềm ẩn của các công ty nước ngoài niêm yết chéo, thì cơ quan này vẫn không đủ thẩm quyền ở nước ngoài để thu thập những bằng chứng cần thiết cho việc khởi tố thắng kiện tại tòa án liên bang Mỹ.
Q: Các công ty đã nổi danh có động cơ rõ ràng và mạnh mẽ để tiếp tục giữ vững danh tiếng của mình.
A: SEC từ trước đến nay chưa có bộ phận phụ trách lĩnh vực nước ngoài. Nó dựa vào sự tín nhiệm và hợp tác thường nhật của bộ máy nước ngoài để đáp ứng tiêu chuẩn về bằng chứng của Tòa án Liên bang Mỹ. Trong nhiều trường hợp, dựa vào bộ máy nước ngoài để thu thập chứng cớ đồng nghĩa với việc rất khó thực thi quyền hạn.
Q: Ông tuyên bố 15% trong số các công ty niêm yết tại Sở Giao dịch Chứng khoán New York là công ty nước ngoài. Nếu tiếng tăm về thẩm quyền của SEC lan rộng, thị trường có khả năng bị thu hẹp bởi những vấn đề này không? Dựa trên những phát hiện của ông về các công ty niêm yết chéo thì các nhà đầu tư có nên cẩn trọng hơn trong việc mua Biên nhận Lưu ký của Mỹ (ADR) không?
A: Vâng, đúng là lâu nay đa số giới đầu tư vẫn không ý thức về chuyện thẩm quyền yếu kém, ngay cả trong những trường hợp hiếm hoi. Chẳng hạn khi SEC có thể thi hành việc xử phạt doanh nghiệp niêm yết chéo, thì những đối tượng nước ngoài vi phạm thường vẫn ung dung không phải chịu bất kỳ hình phạt nào.
Tôi đang tiến hành nghiên cứu về việc liệu sự tiết lộ về những yếu kém trong việc thi hành thẩm quyền từ trước đến nay có gây thiệt hại cho thị trường niêm yết chéo hay không?
 |
|
Để giữ cho thị trường chứng khoán ổn định, |
Minh chứng từ hai bài viết cho thấy các nhà đầu tư nên đặt nhiều niềm tin hơn vào những công ty niêm yết chéo đã tạo dựng được tiếng tăm quản lý tốt trong suốt những thời kỳ đen tối nhất của nền kinh tế.
Các công ty đã nổi danh càng có động cơ rõ ràng và mạnh mẽ để tiếp tục giữ vững tiếng tăm của mình. Danh tiếng giúp họ có khả năng bảo đảm ưu tiên tiếp cận tài chính bên ngoài. Họ cũng có thể tận hưởng từ danh tiếng những lợi ích thị trường khác (như các khách hàng và đối tác kinh doanh).
Q: Ông có thể nói chi tiết hơn về những công ty lựa chọn biện pháp tuân theo nguyên tắc khi niêm yết chéo trên sàn giao dịch Mỹ không phải vì họ lo lắng đến hậu quả mà vì danh tiếng?
A: Rõ ràng, nhiều công ty nước ngoài sẽ tôn trọng pháp luật, thậm chí với một xác suất quyền hạn thấp. Tuy nhiên triển vọng danh tiếng có thể còn là nguồn động lực mạnh hơn đối với thái độ tuân thủ pháp luật.
Nghiên cứu cho thấy, qua các cuộc thử nghiệm cẩn trọng và chặt chẽ, những công ty Mexico tạo dựng danh tiếng quản lý tốt trong cuộc khủng hoảng Mexico năm 1994 – 1995 là những công ty nhận được nhiều hơn sự ưu tiên tiếp cận tài chính so với thời kỳ năm 1990.
Uy tín này có thể còn được nhận biết sau quá trình kiểm soát chất lượng bên trong của các công ty. Các công ty có những nhân vật liên quan đến các vụ việc vi phạm nghiêm trọng sẽ hoàn toàn bị tách khỏi thị trường vốn toàn cầu và mất khả năng tiếp cận nguồn tài chính bên ngoài trong tương lai.
Q: Việc xây dựng một hệ thống công khai đáng tin cậy hơn cho phép rất nhiều công ty từ các nền kinh tế nổi bật gia nhập vào thị trường vốn toàn cầu.
A: Mặc dù hệ thống thực thi quyền hạn dựa vào thị trường không cùng số lượng phân tích chuyển nhượng như hệ thống pháp lý, nhưng nó hứa hẹn nhiều nguồn lợi hơn đối với thái độ tuân thủ tốt.
Q: Ông đề cập đến việc “danh tiếng công ty” có thể tăng mạnh nếu điều kiện thông tin ở Mỹ tốt hơn. Cần thực hiện điều gì để môi trường thông tin trở nên tốt hơn?
A: Nhiều công ty nước ngoài đã được xem là trường hợp ngoại lệ khi họ điền đủ bản đăng ký thông tin công khai ở Mỹ. Có quá nhiều thông tin bị bỏ lỡ, và thủ tục công khai dành cho các công ty nước ngoài được niêm yết chéo cần lưu ý đầy đủ đến tiêu chuẩn của các công ty của Mỹ.
 |
|
Triển vọng danh tiếng có thể là nguồn động lực mạnh hơn |
SEC cũng nên được cấp quyền để xác minh có hệ thống hơn độ chính xác của các báo cáo công khai của các công ty nước ngoài được niêm yết chéo. Nếu thông tin đáng tin cậy hơn, các nhà đầu tư có thể sử dụng nó để dễ phân biệt các công ty niêm yết chéo dựa vào chất lượng bên trong. Một hệ thống công bố thông tin công khai đáng tin cậy hơn có thể cho phép rất nhiều công ty từ các nền kinh tế nổi bật gia nhập thị trường vốn toàn cầu.
Q: Sự non kém của điều kiện pháp lý và các quy định trong những thị trường nổi bật ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển của các sàn giao dịch địa phương?
A: Chứng cứ từ các nguồn tư liệu cho thấy, rõ ràng nhiều sàn giao dịch địa phương trong những thị trường nổi bật đang gánh chịu những khó khăn do thiếu những thể chế pháp lý và quy định vững chắc để bảo vệ số ít các nhà đầu tư.
Khi các nhà đầu tư mất tiền và thấy không có cơ may được pháp luật bảo vệ, họ có khuynh hướng ngưng đầu tư vào các công ty niêm yết trong khu vực. Nhiều sàn giao dịch địa phương ở khắp nơi đang đấu tranh để phát triển, và nhiều nơi thậm chí chấp nhận thỏa thuận để có thể tiến đến một bậc cao hơn. Thể chế pháp lý và quy định yếu kém đáng phải chịu phần lớn trách nhiệm cho hiện tượng không hay này.
– Bài phỏng vấn của Ann Cullen[1] với Giáo sư Jordan I. Siegel đăng trên mục Kiến thức Hữu ích của trang Harvard Business Online –
-
HBV-TVN
Đề nghị ghi rõ “Bản quyền @Harvard Business School Publishing”, hoặc “Bản quyền tiếng Việt @Công ty phần mềm và truyền thông VASC” khi trích dẫn lại thông tin này trên các tài liệu in ấn và photocopy, và ghi rõ “Trích từ trang Harvard’S-TVN” khi xuất bản trực tuyến.
[1] Ann Cullen là Thạc sỹ thư viện về thông tin kinh doanh tại thư viện Baker của trường Harvard Business, chuyên ngành tài chính.
